TRENING ZASTĘPOWANIA AGRESJI
JAKO METODA
PROFILAKTYKI AGRESJI I PRZEMOCY.
Zjawisko agresji, mimo licznych badań, nie doczekało się jeszcze pełnego wyjaśnienia, a tym bardziej skutecznej profilaktyki i przeciwdziałania. Skłania wciąż na nowo do podejmowania tego zagadnienia. Agresja pochodzi od łacińskiego słowa aggressio oznacza zaczepiać, napadać. Zazwyczaj tym terminem określa się wszelkie działania charakteryzujące się atakowaniem czy wrogością, a wywołane strachem lub frustracją bądź pragnieniem wywołania tych stanów emocjonalnych u innych. Jest to zachowanie złośliwe, świadomie zmierzające do skrzywdzenia kogoś. Może ono mieć charakter werbalny, może też przejawiać się w aktach przemocy związanych z molestowaniem seksualnym lub zagrażających zdrowiu i życiu. Ze względu na przedmiot krzywd rozróżniamy agresję skierowaną ku innym i ku sobie.
W ostatnich latach odnotowujemy dużą falę agresji i przemocy w szkole. Dotyczy to relacji uczeń-uczeń, uczeń-nauczyciel. Szkoła podejmuje nowe wyzwania. Jest to pomoc specjalistyczna – praca pedagoga i psychologa szkolnego, codzienna praca wychowawcza nauczyciela. Opracowany jest szkolny program wychowawczy, ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki uzależnień. Ogromną rolę pełni współpraca szkoły z rodzicami oraz Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną. Jedną z mało znanych metod przeciwdziałaniu agresji i przemocy jest Trening Zastępowania Agresji (TZA). Celem metody ukierunkowanej na zmianę postaw jest jednocześnie wspieranie nauczania, myślenia i zachowania opierających się na wartościach, moralności i funkcjonowania emocjonalnym jednostki. TZA jest programem wielostronnej interwencji skierowanej na zmianę zachowania młodzieży niedostosowanej społecznie. Program ten będzie mógł być zastosowany w szeroko rozumianej profilaktyce społecznej, redukujący przejawy agresji i przemocy jak i warsztat zabezpieczający młodzież przed sięganiem po środki odurzające.
Trening Zastępowania Agresji składa się z trzech komponentów:
Uczestnicy szkolenia są przygotowywani do uczenia dzieci i młodzieży pięćdziesięciu podstawowych umiejętności prospołecznych, które mają im ułatwić przystosowanie się do wymogów życia codziennego i zastąpić zachowania społecznie szkodliwe.
Umiejętności te są ujęte w bloki zagadnień :
I . Podstawowe umiejętności prospołeczne :
słuchanie, rozpoczynanie rozmowy, prowadzenie rozmowy, zadawanie pytań, dziękowanie,
przedstawianie się, mówienie komplementów.
II. Nauka zastosowania podstawowych umiejętności prospołecznych :
III. Umiejętności emocjonalne :
radzenie sobie z czyjąś złością, wyrażanie sympatii i miłości, radzenie sobie ze sstrachem
IV. Alternatywne umiejętności wobec agresji :
proszenie o pozwolenie, pomaganie innym, negocjowanie, dzielenie się czymś, unikanie kłopotów z innymi, unikanie bójek.
V. `Umiejętności radzenia sobie ze stresem :
radzenie z zakłopotaniem, stawanie w obronie przyjaciela, reagowanie na
namawianie.,
VI. Umiejętności
planowania :
ustalenie przyczyny problemu, wyznaczanie celu, określanie swoich możliwości.
Każda z umiejętności zdobywana jest „ krok po kroku „ i odnosi się do młodzieży gimnazjalnej, licealnej i dorosłych.
Do pracy z dziećmi w szkole podstawowej opracowano odrębne umiejętności.:
I. Umiejętności przydatne w szkole :
słuchanie, proszenie o pomoc, mówienie dziękuje, przestrzeganie instrukcji, ignorowanie prób rozpraszania uwagi, decydowanie o tym co robić, wyznaczanie celu.
II. Umiejętności nawiązywania przyjaźni :
przedstawianie się, rozpoczynanie rozmowy, przyłączanie się do grupy, proszenie
o przysługę, oferowanie pomocy, koleżance z klasy, dzielenie się.
III. Umiejętność radzenia sobie z uczuciami :
znajomość swoich uczuć, wyrażanie uczuć, wyrażanie troski o innych, radzenie ze swoją
złością, radzenie ze strachem.
IV. Umiejętności
alternatywne wobec agresji :
stosowanie samokontroli, proszenie o pozwolenie, reagowanie na zaczepianie, unikanie
kłopotów, radzenie sobie z oskarżeniem.
V. Umiejętności
radzenia sobie ze stresem :
radzenie sobie z nudą, decydowanie o tym, co spowodowało problem, radzenie sobie
z przegraną, reagowanie na niepowodzenia.
Trening umiejętności odbywa się według określonego porządku ( 9 punktów ). Scenki modeluje dwóch trenerów w oparciu o bezpośrednie doświadczenia grupy. Uczniowie mają wypisane poszczególne kroki postępowania na kartkach oraz na tablicy powieszonej na ścianie – chodzi, aby modelowane zachowanie stało się automatyczne. Niezbędnym elementem jest pozytywne zakończenie każdej scenki. Odgrywanie ról powinno być kontynuowane do momentu, gdy wszyscy będą głównymi bohaterami.
Metoda TZA w istotny sposób przyczynia się do trwałego nabywania umiejętności kontrolowania wybuchów agresji, opanowania złości, a jednocześnie uczy przenoszenia umiejętności na sytuacje życia codziennego. Metoda ta jest stosowana w USA i wielu krajach Europy. Jest prosta w użyciu i jak wynika z badań w szybkim czasie zmienia się zachowanie agresywne osób poddanych treningowi, zmianie ulega również sfera emocjonalna , stają się przyjaźni wobec otoczenia, lepiej się uczą, mają mniej konfliktów.
Trening Zastępowania Agresji jest jednocześnie warsztatem kształtującym zdolności asertywne. Można go stosować w profilaktyce uzależnień. Znalazł szerokie zastosowanie w świetlicach terapeutycznych, ośrodkach uzależnień.
.
Czy TZA może mieć zastosowanie w szkole ?
ale muszą robić to wyspecjalizowani terapeuci -
Metoda ART. jest programem wielostronnej interwencji skierowanej na zmianę zachowania młodzieży niedostosowanej. Badania psychologiczne dowodzą, że osoby niedostosowane społecznie wykazują braki w kontaktach z innymi, panowanie nad emocjami, radzenie z lękiem, gniewem. Wykazują agresję.
Adresatami Metody ART. są :
Mnie ta metoda zaciekawiła. Uważam, że każdy sposób czy środek jest dobry, jeżeli może pomóc dziecku, jego rodzinie i otoczeniu. Jeżeli masz problem, nie pozwól, aby on cię przerósł.
mgr Ewa Mazur
Literatura : materiały z II Międzynarodowej Konferencji TZA – ART., która odbyła się
24-26 listopada 2003 r. w Warszawie pod hasłem : „ STOP PRZEMOCY
W SZKOLE I NA ULICY „